صنعت قند و شکر
صنعت قند شکر صنعتی هست که میتونه خیلی وقت ها سود های خوبی به ما بده ولی یکسری ویژگی ها و تفاوت ها داره که دونستنش شاید واجب نباشه اما می تونه خیلی کمک کننده باشد
پیشینه صنعت قند و شکر
تاریخچه تجارت نیشکر نشان می دهد که ایرانیان از نخستین اقوامی بودند که هزاران سال پیش توانستند شکر متبلور سفید را بصورت جامد از نیشکر بدست آورده، آن را به عنوان کاالی تجاری به بازار عرضه کنند. تالش برای کشت نیشکر در ایران در سال 1338 با احداث اولین واحد بزرگ کشت و صنعت نیشکر در هفت تپه در خوزستان، آغاز به کار کرد .در سال 1274 هجری شمسی راه اندازی اولین کارخانه تولید قند و شکر از چغندر در منطقه کهریزک صورت گرفت. از حدود سال 1311 بتدریج کارخانه های قند در مناطق مختلف ایران تاسیس شدند و هم اکنون حدود 28 کارخانه از چغندر قند و 9 کارخانه از نیشکر تولید قند و شکر را انجام می دهند .
شکر یک کالای اساسی است چه مسنقیم و چه غیر مستقیم مصرف انسانی دارد و دارای درجه اهمیت بالایی است. الان دیگر در کارخانه ها قند تولید نمی شود. در کارخانه ها با توجه به نوع خریداران کلان عموما محصول تولیدی به شکل شکر خارج می شود، قندی که در ایران مصرف می شود به کارگاه های کوچک می رود و تبدیل می شود. شرکت قند شیرین خراسان کله قند تولید می کند اما چون حجم خرید قند کم است عملا آن قسمت کارخونه که قند تولید می کند بلا استفاده است.
دوره شرکت های قندی 100 روزه است چون بعد از می خورند به دوره سرما و امکان تولید برای آن ها نیست و همچنین امکان سیلو کردن هم ندارند چون چغندر بعد از کشت هم موجود زنده است و تنفس می کند و تنفس باعث ایجاد گرما می شود که باعث مصرف چغندر و پایین اومدن عیار چغندر می شود. حداکثر زمانی که می شود چغندر را نگه داشت 25 روز است و همچنین اگر عیار آن پایین 13% بیاید دیگر نمی شود از آن استفاده کرد.
نکته مهم در این صنعت این است که قیمت گذاری در آن به صورت تعزیراتی است و تابع قیمت جهانی نیست که باعث می شود شرکت نتواند شکر را به قیمت بالاتر بفروشد در نتیجه کشاورز دیر به پول خود می رسد یا به صورت کلی پول کمتری را دریافت می کند که در کنار عوامل دیگر روی تمایل آن برای کشت مجدد تاثیر می گذارد.در این صنعت باید تمایل کشاورز به کشت را مد نظر داشت.
آنچه در این قسمت به آن می پردازیم
کارخانجات صنعت قند و شکر به دو دسته تقسیم می شوند:
1- کارخانجاتی که ورودی آن ها چغندر قند است که ظرفیت تولید آن 60000 تا 70000 تن در هر شبانه روز است.( 28 کارخانه با ظرفیت کل 69550 تن در شبانه روز و 14.1 میلیون تن در سال)
روند تولید به چه صورت است
از 15 شهریور کشت چغندر شروع می شود اما 15 شهریور تا 15 مهر چغندر عیار پایینی دارد، از 15 مهر تا اوایل آذر برداشت چغندر ادامه دارد. در روز های اول حجم چغندر ورودی به دلیل عیار کم، کم است. حدود 100 روز کاری گرفتن شکر از چغندر ادامه دارد اما بیش از این نمی تواند ادامه داشته باشد به دلایل زیر :
1- حجم چغندر کم می شود
2- سرمازدگی رخ می دهد چون سیلو کردن در فضای باز اتفاق می افتد در مناطقی ممکن است برف روی چغندر بشیند.
3- اگر بیشتر طول بکشد بحث تنفس و تولید گرما است.
ظرفیت اسمی کارخانه قند و شکر چقدر است؟
روزی 50000 تا 60000 تن تولید * 100 روز کاری = 5000000 تا 6000000 تن
2- کارخانه های نیشکری که محصول ورودی نیشکر و خروجی شکر است که معمولا شکر آن ها زرد است که باعث می شود در بازار آن چنان موردپسند نباشد که به همین دلیل ممکن است باز محصول فرآوری شود . (9کارخانه با ظرفیت کل 100000 تن در شبانه روز و 872 هزار تن در سال)
- شرکت نیشکری بورسی نداریم.40% نیروی کار در کارخانه قند به صورت نیروی دائمی و 60% فصلی است.ممکن است در برخی مواقع کشت پاییزه داشته باشند کارخانجات ولی کشت بهاره مختص همه شرکت ها است یعنی در بهار می کارند و در شهریور و مهر برداشت می کنند و آن 100 روز مختص همین کار است اما شرکت ها به صورت محدود کشت پاییزی هم دارند یعنی پاییز می کارند و در بهار برداشت می کنند اما به صورت خیلی محدود به دلایل زیر:
1- در بهار دمای هوا بیشتر است و باعث اقزایش مصرف قند چغندر در داخل خودش است که باعث کم شدن عیار آن می شود حتی اگه عیار آن کم نشود راندمانش پایین می آید.
2- شرایط اقلیمی کشور به صورتی نیست که ما بتوانیم کشت پاییزه در تمام نقاط داشته باشیم عمده فعالیت شرکت قند و شکر در پاییز و زمستان است و در باقی سال اتفاق خاصی نمی افتد.
کارخانه ها می توانند در نیمه اول سال شکر خام قهوه ای وارد کنند و به شکل شکر سفید تبدیل کنند درواقع در اردیبهشت وارد می کنند که البته ایت سهمیه در ابتدا برای شرکت هایی بود که تجهیزات ناقص داشتند و فقط می توانستند شکر سفید را از شکر قهوه ای تولید کنند اما به مرور این سهمیه را به کارخانه های چغندر هم دادند اما فقط 4000 تن که کارخانه کمتر از 10000 تن اصلا صرفه نداره براش که دستگاه را روشن کند و کمتر از 20000 تن کارخانه سوددهی ندارد.
نیاز کشور به شکر در طول سال 2000000 تا 2200000 تن است .
برخی کارخانه ها خودشان چغندر در زمین های خودشان تولید می کنند که در هر هکتار در حالت خوشبینانه 45 نن چغندر داریم که هر تن تقریبا 125 کیلو شکر می دهد.
در سال های اخیر سطح زیر کشت کاهش پیدا کرده اما راندمان بالا رفته است.
محصولات فرعی
محصول فرعی کارخانه قند و شکری ملاس است که می توان گفت با ارزش تر از شکر برای شرکت است چون می تواند با قیمت آزاد آن را بفروشد و قیمت آن تعزیراتی نیست.
ماده اي است كه در جريان عبور استخراج قند از چغندر قند و نيشكر پس از اينكه شيره قند غليظ شده و از توربينها عبور كرد باقي مي ماند.
درواقع از آن شربت یا شیره می شود شکر گرفت که برای سفید شدنش به آن آهک می زنند البته تا یه حدی می شود از آن شکر گرفت و باقی آن را معمولا روی یک محصول فرعی دیگر به اسم تفاله چغندر می ریزند که پرس شود برای حمل راحت تر و معمولا آن را به دامداری ها می دهند.
- تفاله را می شود تا مدت ها نگه داشت اما ملاس را نمی شود طولانی مدت نگه داشت و اگر استفاده نکنند می فرستند برای الکل سازی
نمونه هایی از فروش محصولات فرعی توسط شرکت ها
بازدهی صنعت قند و شکر نسبت به باقی صنایع پایین است و دلیل آن دستکاری قیمت و تعزیراتی بودن آن است
پس جذابیت شرکت های قندی و صنعت قند و شکر چیست؟
اولین مورد آن ارزش جایگزینی متفاوت آن ها از ارزش بازار شرکت است و با قیمت های فعلی اصلا صرفه نداره کسی دستگاه از خارج از کشور وارد کند و کارخانه تاسیس کند.
مورد دیگر بحث ارزش زمین ها است کارخانه های قندی در ایران متعلق به دهه 30،40،50 هستند و این کارخانه ها عموما زمین های زیادی دارند و این زمین ها با گذشت زمان وارد فاز شهری شده اند و قیمت آن ها افزایش پیدا کرده است.
کارخانه قند 3 مزیت دارد و در 3 حوزه می تواند فعالیت کند
1- وارد کردن شکر خام و تبدیل آن به شکر سفید
2- تبدیل چغندر به شکر
3- وارد کردن شکرخام و تبدیل به شکر سفید و صادر کردن آن
شرکت ها اجازه صادرات ندارند و اگر صادرات باز شود به علت تقاضای کاذب و تفاوت نرخ همه شرکت ها صادر می کنند.
پیشبینی مصرف سرانه شکر در جهان افزایشی است از 250kg تا 270kg یعنی تقریبا افزایش خاصی ندارد.
مصرف سرانه لزوما به معنای خوردن شکر نیست بلکه منظور مصرف آن در صنایع مختلف نیز است( شکلات، بیسکوییت و ….).
به صورت کلی جمعیت در حال افزایش است اما تمایل مردم برای مصرف شکر در حال کم شدن است به صورت کلی افزایشی هست روند اما نه آنچنان زیاد مگر اینکه بحث خودرو های الکلی رواج پیدا کند که الکل خود را از نیشکر می گیرند.
در هر سال به صورت متوسط 140-150 میلیون تن تولید نیشکر داریم و حدود 40 میلیون تن چغندر تولید می شود چون حمل و نقل و نگه داری نیشکر بسیار ساده تر و ملاس نیشکر بسیار با کیفیت تر است و آب کمتری می خواهد ولی آب و هوای خاصی می خواهد.
تفاله نیشکر مصارف متفاوتی می تواند داشته باشد چون دارای سلولز بیشتری است به عنوان مثال در کاغذ سازی می تواند مفید باشد اما تفاله نیشکر فقط برای دام مفید است.
باید به وارد کنندگان، صادرکنندگان، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان جهانی شکر دقت کرد به عنوان مثال برزیل بزرگترین تولیدکننده شکر است اما مصرف داخلی زیادی ندارد در نتیجه از صادرکنندگان بزرگ آن است و اگر روزی قیمت شکر آزاد شود برزیل جایی است که اخبارش به شدت باید دنبال شود.
.
تمام کارخانه های نیشکری ایران در خوزستان است.
در ایران تعداد کارخانه های چغندری بیشتر است و حجم تولید شکر از چغندر در ایران نیز بیشتر است اما در دنیا حجم تولید شکر از نیشکر 3 یا 4 برابر چغندر است.
وقتی واردات زیاد می شود، تولید پایین می آید و روی EPS و ِDPS شرکت ها تاثیر می گذارد و آن ها را کاهش می دهد.
در سال 85 به واسطه افزایش واردات تولید افت محسوسی داشته است.
نقطه عطف این صنعت سال 96 بود که افزایش قیمت چغندر موجب افزایش کشت آن شد و نهایتا باعث افزایش تولید شکر شد.
در این صنعت باید به واردات حساس بود چون تاثیرگذار است.
باید توجه داشت که واردات شکر سفید از سال 89 ممنوع شده است و بحث واردات بحث شکر خام است.
تفاوت شکر با باقی صنعت ها این است که در باقی صنعت ها ما می سنجیم که چقدر فروش داریم اما در شکر مواد اولیه ملاک است و اینکه چقدر ورودی داریم ولی عموما هرچقدر مواد اولیه بیاید می شود تبدیل کرد و مشکل شرکت ها تامین مواد اولیه است.
در شرق زمین کشاورزی و خبر هایی که می آید اثرگذار است اما در غرب چون آب زیاد است مشکلات شرق وجود ندارد و محصول زیاد است ولی چون خیلی گرون نیست ارزش حمل ندارد مثلا چغندر زیادی در غرب است اما برای شرکت های شرق صرفه ندارد به دلیل ارزش حمل بالا از غرب محصول بیلورند
افزایش نرخ
معمولا اواخر سال به چغندر یک افزایش نرخ می دهند زیرا اگر نرخ افزایش پیدا نکند کشاورز تشویق به کاشت نمی شود و کاشت نمی کند.
خبر افزایش نرخ شکر در شهریور و مهر می آید تا کارخانه ها تشویق شوند و تولید شکر را شروع کنند.
هرگاه قیمت چغندر بالا رفته است قیمت شکر هم در ادامه بالا رفته است
البته با حذف ارز 4200 قیمت هر کیلو به 8700 رسید.
به صورت کلی پارامترهای تحلیل صنعت قند و شکر به شرح زیر است:
1- همبستگی منفی واردات و تولید
2- سطح زیرکشت (صرفه اقتصادی، شرایط جوی و….)
3- .راندمان زمین
4- عیار چغندر
5- زمان نگهداری و فرآوری
6- نرخ شکر و چغندر
7- نرخ ارز شکر وارداتی
منابع درآمد صنعت شکر چغندری:
1- شکر تولیدی از از چغندر
2- تفاله
3- ملاس
4- شکر تولیدی از شکر خام خریداری
5- تصفیه شکر خام به شکر سفید
- این در واقع فروش محصول و ارائه خدمات است یعنی سازمان تنظیم بازار مقداری شکر وارد کرده و به بعضی کارخانه ها می دهد واسه تصفیه و بعد انبار می کند.
6- قند
- بعضی شرکت ها قند هم تولید می کنند که سهم آن بسیار کم است و اصلا قند مثل شکر مشتری هم ندارد و برای تولید قند شکر باید خیلی با کیفیت باشد.
7- سهم تفاله کشاورز (بهاره 100 ،پاییزه 120)
8- سهم قند کشاورز (بهاره 750 ، پاییزه 650)
- برای هرتن که کشاورزچغندر بدهد به آن میزانی تفاله می دهند مه قبلا مجانی بوده ولی الان نرخ برای آن مشخص شده است ولی مقدار آن کم است و در تحلیل آورده نمی شود.
9- سایر
- بعضی شرکت ها فرآیند بسته بندی را انجام میدهند
شما می توانید هر سهمی که در صنعت قند و شکر موجود هسا رو به غیر از موارد ذکر شده که در تحلیل صنعت قابل استفاده است از نظر تکنیکالی نیز توسط دستیار معامله‌گری موج سوم مورد بررسی قرار دهید.